بمب­‌گذاری ساختمان مسجد الجناح- اطلاعات و خط زمانی جدید

استفاده از مطالب زیر با ذکر منبع (سایت جامع) بلامانع است.

منبع:Bellingcat

ترجمه:جامع

Bellingcatاطلاعاتی را با معماری قانونی و دیده‌­بان حقوق بشر ردوبدل کرد. یعنی دو سازمانی که تحقیقات جداگانه­‌ای را درمورد حمله انجام داده بودند. تمامی اطلاعات چندرسانه‌­ای توسط آرشیو سوریه، بایگانی شده است.

 

چندی پیش هواپیماهای آمریکایی یک مسجد را در سوریه هدف حمله‌ی هوایی قرار دادند. زمان دقیق حمله، روز ۱۶ مارس ۲۰۱۷، حوالی ساعت ۱۸:۵۵ به وقت محلی گزارش شده بود. حمله‌ی هوایی آمریکا، مسجد سیّدنا عمربن­‌الخطاب را مورد هدف قرار داد، یعنی جایی که طبق گزارش‌­ها بالغ بر ۳۰۰ نفر برای نماز عشا و سخنرانی مذهبی گرد هم آمده بودند. حمله­‌ی هوایی بخش شمالی ساختمان این مسجد، واقع در نزدیکی الجناح در استان حلب سوریه را به‌­طور کامل ویران کرد. طبق آمار دفاع غیرنظامی سوریه و یک گروه تحقیق و نجات که در مناطق تحت کنترل نیروهای مخالف دولت فعالیت داشته و بیشتر با نام «کلاه‌ ایمنی‌­های سفید» شناخته می‌­شود، سی ­‌و هشت پیکر، شامل جسد پنج کودک از زیر آوار کشف شدند.

هیچ شکی وجود ندارد که آمریکا حمله را ترتیب داده است. همان­‌ طور که در گزارش اولیه‌­مان با جزئیات به این موضوع پرداختیم(گزارش‌ها در سایت Bellingcat به زبان انگلیسی در دسترس هستند)، اطلاعات اولیه­‌ی منبع باز، به دخیل بودن آمریکا در این مسئله اشاره کرده­ بودند، و فرمانده‌ی مرکزی آمریکا (CENTCOM) با اشاره به این که «القاعده را در محل ملاقاتی در سوریه» مورد هدف قرار داده و «چندین تن از تروریست‌­های مرکزی» را پس از نظارت گسترده به هلاکت رسانده است، مسئولیت حمله را به‌عهده گرفته بود. آنها اشتباهاً از استان عدلیب به‌­عنوان محل وقوع حمله یاد کردند، اما پس از آن به Bellingcat تأکید نمودند که منظورشان، وقوع حمله در نزدیکی الجناح در استان حلب بوده است. سخنگوی ارتش آمریکا ادعا کرد که این دولت، «جهت کاهش تلفات غیرنظامیان، دست به اقدامات فوق‌العاده‌­ای زده بود.» پنتاگون عکسی از محل حادثه پس از حمله‌­ی هوایی منتشر کرد و ادعا کرد که آنها «تعمداً مسجد را در لبه­‌ی چپ عکس، هدف قرار نداده­» و درعوض، یک سالن اجتماعات نیمه­‌ساز را هدف قرار داده­‌اند.

با این وجود، یک سؤال مبرم باقی می‌­ماند: آیا این مکان یک مسجد است یا سالن اجتماعات؟ اطلاعات گردآوری‌­شده توسط معماری قانونی و دیده‌­بان حقوق بشر، نشان می­‌دهند که این ساختمان، مسجدی نوساز، درحال فعالیت و دارای صحنی بزرگ، محل سکونت امام جماعت و چندین فعالیت جنبی است. Bellingcat بر این باور است که تلفات غیرنظامیان در این حمله، تا حدی ناشی از شناسایی غلط ساختمان مذکور بوده است.

در این مقاله، اطلاعاتی جدید در رابطه با تمامی یافته‌های چندرسانه­‌ای منبع باز Bellingcat همراه با خط زمانی این اطلاعات که بعداً در مقاله آورده شده است، مورد بررسی قرار خواهند گرفت. تمامی اطلاعات چندرسانه‌­ای توسط آرشیو سوریه –یکی از پروژه‌های همکار Bellingcat- بایگانی شده­‌اند.

محتوا

بنای مسجد

  • مکان
  • نقشه­‌ی ساختمان
  • بیرون مسجد

فعالیت­‌های درون مسجد

  • جماعت تبلیغی
  • نشست القاعده؟

میزان خسارت و تلفات

خط زمانی اطلاعات منبع باز

  • ۱۶ مارس ۲۰۱۷
  • ۱۷ مارس ۲۰۱۷
  • ۱۸ مارس ۲۰۱۷
  • ۱۹ مارس ۲۰۱۷

بنای مسجد

مکان

مسجد سیّدنا عمربن‌­الخطاب در حوالی ۱.۵ کیلومتری جنوب غرب روستای الجناح در استان حلب سوریه، در مختصات  ۳۶.۷۸۷۰۸۰ ، ۳۶.۱۰۷۷۲۱ واقع شده است. این مسجد در کنار مسجد کوچکی واقع شده که تنها چند متر با شمال آن فاصله دارد. محلی‌­ها به دیده‌بان حقوق بشر گفته‌­اند که ساخت­‌وساز در مسجد، از سال ۲۰۱۳ آغاز شده است. تصاویر قدیمیGoogle Earth، Microsoft Bing، و TerraServer این گفته‌­ها را تأیید می­‌کنند. طبق مصاحبه‌­ها، ساخت‌­وساز به‌­علت کمبود منابع مالی ناتمام باقی مانده است.

نقشه­ی ساختمان‌

پیمان­کار و بانی اصلی ساختمان مسجد که در این حمله نیز زخمی شد، توسط معماری قانونی مورد مصاحبه قرار گرفت. او می‌­گوید که طبقه­‌ی بالا در قسمت شمالی مسجد، شامل محل سکونت امام جماعت مسجد می­‌شده که همسرش در زمان حمله آنجا حضور داشته و کشته شده است.

نقشه ساختمان مسجد

طبق گفته­‌ی پیمانکار و متصدی مسجد، طبقه‌­ی بالای ساختمان، محل زندگی امام جماعت بود. عکس معماری قانونی طبقه‌­ی همکف قسمت شمالی ساختمان، شامل وضوخانه، سرویس‌­های بهداشتی، یک آشپزخانه، و صحن زمستانی می‌­شد.

نقشه طبقه همکف شامل وضو خانه، آشپز خانه، سرویس های بهداشتی ، صحن زمستانی

طبقه­‌ی همکف قسمت شمالی ساختمان، شامل وضوخانه، سرویس­‌های بهداشتی، یک آشپزخانه، و صحن زمستانی می­‌شد. عکس از معماری قانونی.

ویدیویی که در زمان ساختن مسجد ضبط و نوامبر ۲۰۱۴ در YouTube منتشر شد، کاربری هریک از این مکان­‌ها را تأیید می­‌کند، مثل وضوخانه (۴:۵۷-۴:۳۷)، سرویس‌­های بهداشتی (۵:۱۶- ۴:۵۴)، صحن زمستانی (۵:۲۷-۵:۲۱)، و آشپزخانه (۵:۵۷- ۵:۳۷).

وضو خانه مسجد

آشپزخانه مسجد

در فیلم چند ویژگی مهم از آنچه قبلاً ناحیه­‌ی شمالی بوده، وجود دارد. شایان ذکر است که صحن زمستانی دو ورودی داشته: یکی روبروی راهروی غربی‌ شرقی که بسته بوده، و دیگری که تا جایی که در فیلم دیده می‌شود باز بوده است. صحن اصلی دارای درهای کشویی وپنجره­‌های ثابت بوده که نشان می‌­دهد دو بخش ساختمان با راهروهایی به هم متصل می­‌شده­‌اند. فیلم نشان می‌­دهد که ساختمان مسجد، حتی در مراحل اولیه‌­ی ساخت‌­وساز، دارای صحنی بوده که توسط افراد محلی استفاده می‌­شده است.

طبقه‌­ی همکف شامل صحن اصلی در سمت جنوبی ساختمان می‌­شده که تحقیقات اولیه‌­ی Bellingcat را تأیید می­‌کند. معماری قانونی، مدلی سه­‌بعدی از بنای مسجد ساخته است. جنبه‌­های متعددی از این مدل، می‌­گویند که این ساختمان واقعاً یک مسجد است، مثلاً طبقاتی برای کفش­‌های نمازگزاران، قالی­‌ها و محراب.

طبقه همکف صحن اصلی مسجد

فیلم منتشر شده در سال ۲۰۱۴، نمازگزاران را در جلوی محراب نیز نشان می‌­دهد. دیگر ویژگی­های دیده شده در فیلم‌­ها نیز با همین مکان مطابقت داشته و آن را تأیید می‌­کنند

تصویر از فیلمی که نمازگزاران را در صحن مسجد نشان می‌دهد

بیرون ساختمان

فیلم‌هایی که ساختمان مسجد را پیش از وقوع حمله نشان می‌دهند، توسط معماری قانونی گرفته شده‌اند. یکی از فیلم‌هایی که یکی از افراد محلی ضبط کرده و پیش از این در اینترنت منتشر نشده، و فیلم دیگری در سال ۲۰۱۴ در یوتیوب بارگذاری شده و در بالا نیز به آن ارجاع داده شده است.

نخستین فیلم نشان می‌دهد که مؤذن، که برای فراخواندن به نماز استفاده می‌شده، روی بام مسجد قابل رؤیت است. تابلویی در کنار در ورودی می‌گوید: «مسجد سیدنا عمربن‌الخطاب». لازم به ذکر  است که این تابلو دقیقاً در همان موقعیتی است که در عکس‌ها و فیلم‌های پس از حمله دیده می‌شود.

تصویر تابلو و بلندگوی مسجد است

ویدیوی دوم با چند عکس از ساختمان مسجدِ در حال ساخت آغاز می‌­شود.

عکس از ساختمان مسجدِ در حال ساخت

فعالیت‌­های مسجد

جماعت تبلیغی

در فیلم­‌های منبع بازی که تبعات حمله را نشان می­‌دهند، افراد مختلف ادعا می‌­کنند که جماعت تبلیغی، یک جنبش تبلیغی غیرسیاسی جهانی اسلامی اهل سنت است که بر بازگشت مبرم به اسلام سنّی اولیه متمرکز شده است. اعتقاد بر این است که این جنبش چیزی در حدود ۱۲ تا ۱۵۰ میلیون عضو در سرتاسر جهان دارد که اکثر آنها در آسیای جنوبی زندگی می­‌کنند.

ویدیوی پیش از حمله که مسجد در حال ساخت را نشان می‌­دهد، توسط گروهی بارگذاری شده که به‌­نظر می­‌رسد به جماعت تبلیغی وابسته هستند، چنانکه عنوان آن نیز این است: «مرکز دعوت تبلیغی در شام».

عنوان ویدئوی تبلیغاتی بنام «مرکز دعوت تبلیغی در شام».

چند تن از افراد نشان داده شده در این فیلم به­‌علاوه­‌ی بلال عبدالکریم، خبرنگار جنجالی خبرگزاری کوچکی به­نام اخبار زمینی، این گفته را تأیید کرده‌­اند که جماعت تبلیغی از مسجد مذکور استفاده کرده و طبق گزارش­ه‌ای واصله، هر پنجشنبه در آنجا سخنرانی مذهبی برگزار می‌­کرده است. این گفته­‌ها، مؤیّد سخنان خبرنگار آژانس آناتولی و اظهارات جمع‌­آوری شده توسط دیده­‌بان حقوق بشر هستند:

«…وعّاظ هر پنجشنبه، از جمله در شب حمله، بین نماز مغرب و عشاء در مسجد سخنرانی مذهبی می­‌کنند. در روز حمله، مثل اغلب مواقعی که هوای بیرون سرد است، آنها از غذاخوری در بخش خدمات برای سخنرانی استفاده کردند چراکه صحن بزرگ در قسمت جنوبی، به­‌خوبی عایق­‌بندی نشده بود.»

طبق گفته­‌ی احمد ابوزید در گفتگو با Bellingcat، گروهی تحت عنوان “عزیزان” (به‌­عربی: الاحباب)، حضور قابل ملاحظه‌­ای در  استان حلب دارند.

در ویدیویی که پس از حادثه ضبط شده، امام جماعت مسجدی در استان حلب به نام شیخ عبدالرزاق می‌گوید مسجدی که محل نشست­ه‌ای گروه دعوت تبلیغی بوده، هدف قرار گرفته است. وی اظهار می‌دارد که جماعت تبلیغی هیچ ارتباطی با سیاست، دولت اسلامی، یا جبهه النصره ندارد.

ساکنین محل و یکی از خدمه­‌ی مسجد، سخن مشابه‌ی را به دیده­‌بان حقوق بشر گفتند:

«آنها صددرصد غیرنظامی هستند. ما آنها را «محبوب» می­‌خوانیم. آنها مبلّغ جهاد یا جنگ نیستند. آنها فقط مبلغ خداوند و اسلامند. آنها میان روستاهای مختلف می‌­چرخند. ۱۰-۱۵ نفرشان از روستای ما هستند. ۱۰-۱۵ نفر از روستای دیگر، و الی آخر. این افراد اعتکاف می‌­کنند.  آنها فقط کلام پروردگار را اشاعه می‌­دهند.”

یک نشست القاعده؟

طبق گفته­‌های شاهدان عینی و به تأیید فیلم سال ۲۰۱۴، طبقه‌­ی همکف به­‌طور کامل رو به عموم باز بوده و هیچ دری به صحن­‌ها نداشته است. این مسئله مسجد را تبدیل به محلی بعید برای «نشست سرّی تروریست‌­های سرکرده‌­ی القاعده» می‌­کند یعنی همان ادعای پنتاگون ، به‌­خصوص که براساس گفته‌­ی شاهدان عینی، قریب به ۳۰۰ نمازگزار در محل حاضر بوده‌­اند.

دیده­‌بان حقوق بشر نیز شواهدی در تأیید این ادعا نیافت که اعضای القاعده یا هیچ گروه مسلح دیگری، در مسجد نشست داشته‌­اند. همان­طور که این سازمان اشاره می‌­کند، مقامات آمریکا تاکنون هیچ اطلاعاتی در حمایت از این ادعای خود ارائه نداده‌­اند.

دیده‌­بان حقوق بشر درمورد احتمال حضور اعضای گروهی مسلح در مسجد، بر اهمیت درک ماهیت ساختمان مورد هدف قرار گرفته و الگوی زندگی اطراف ساختمان، به‌­عنوان عاملی حیاتی در ارزیابی امکان به خطر انداختن جان غیرنظامیان، تأکید می‌­کند.

دیده­‌بان حقوق بشر در اینترنت نیز به جستجوی نام قربانیان پرداخت و پروفایل­‌های احتمالی فیس­بوک مرتبط با آن نام‌­ها را از نظر گذراند. آنها هیچ نشانه‌­ای از تعلق داشتن قربانیان به گروهی مسلح نیافتند. کاربری هم­نام یکی از قربانیان، عکسی مربوط به جبهه النصره داشت، اما دیده‌­بان حقوق بشر نتوانست با اطمینان بگوید که این پروفایل واقعاً به یکی از کشته‌­شدگان تعلق دارد یا نه، چر ا که نام  وی  نامی  رایج بود.

در بررسی Bellingcat از تمامی عکس­‌ها و فیلم‌­های حمله، نه هیچ نشانه‌­ای از افراد مسلح یا ادوات نظامی در مسجد یافتیم و نه هیچ نشانه‌­ای از حضور القاعده.

آسیب‌­ها و تلفات

حمله­‌ی هوایی در ساعت ۱۸:۵۵ به‌وقت محلی رخ داد، یعنی فقط ۱۵ دقیقه پیش از شروع نماز عشای آن روز. دیده­‌بان حقوق بشر اظهار می‌­کند از آنجا که  «آنها می‌­دانستند که آن مسجد دیگر در همان نزدیکی است»، پس زمان نماز عشا مطرح است. اطلاعات مربوط به زمان‌­های نماز به­‌سادگی در پایگاه‌­های داده­‌ی برخط یافت می‌­شوند، و «قاعدتاً برای مقامات آمریکایی نیز محرز بوده‌­اند.»

به گفته‌ی شاهدان عینی، حمله‌ی هوایی، سمت شمالی ساختمان را درست در زمان برگزاری یک سمینار مذهبی در صحن زمستانی، هدف قرار داده است. سمت شمالی ساختمان به‌­عنوان بخش خدماتیِ ساختمان مسجد عمل می‌­کرده است. به گفته‌­ی یکی از شاهدان عینی در مصاحبه با معماری قانونی و دیده‌­بان حقوق بشر، افراد دیگر در حال جمع شدن در مسجد اصلی و آماده شدن برای نماز عشا بوده‌­اند.

دو حفره‌­ی بزرگ ایجاد شده در اثر انفجار، در بخش شمالی ساختمان توسط معماری قانونی شناسایی شدند. کارشناسان مهمات به این سازمان اعلام کردند که مشخصات این دو حفره، با دو بمب ۵۰۰ پوندی هم‌­خوانی دارد.

تصویر معماری از قرارگیری ۲ حفره بزرگ

معماری قانونی با استفاده از تصاویر موجود و منبع، دو حفره‌ی بزرگ در بخش شمالی ساختمان را شناسایی کرد، که طبق نظر کارشناسان مهمات با دو بمب ۵۰۰ پوندی هم‌خوانی داشتند. تصاویر از معماری قانونی.

تصاویر معماری قانونی از ۲ حفره بزرگ

معماری قانونی با استفاده از تصاویر موجود و منبع، دو حفره‌ی بزرگ در بخش شمالی ساختمان را شناسایی کرد، که طبق نظر کارشناسان مهمات با دو بمب ۵۰۰ پوندی هم‌خوانی داشتند. تصاویر از معماری قانونی.

به‌گفته‌ی شاهدان عینی در مصاحبه با دیده‌بان حقوق بشر و معماری قانونی، وقتی بمب‌ها به بخش شمالی ساختمان اصابت کرده‌ و موجب ویرانی کامل آن شدند، تعداد زیادی از مردم از ساختمان خارج شده و پا به فرار گذاشتند. وقتی که آنها به بیرون گریختند، هدف حمله‌ی چند موشک کوچک‌تر قرار گرفتند.

ساختمان مورد حمله چند موشک قرار گرفته

یک مقام آمریکایی به خبرنگار واشنگتن پست گفت که در این حمله از موشک‌های هلفایر استفاده شده است.

مقام آمریکایی: حمله به القاعده‌ی سوریه، شامل دو موشک ریپر می‌شد که تقریباً به‌طور کامل از کلاهک هلفایر خود شلیک شدند و در ادامه بمب  ۵۰۰ پوندی انداخته شد.

— Thomas Gibbons-Neff (@Tmgneff) March 17, 2017

محمد هلاک، مدیر دفاع مدنی سوریه در بخش روستایی غربی حلب، به معماری قانونی گفت که وی درحدود بیست تا سی جسد دیده است که میان ساختمان مسجد و خیابان پراکنده شده بودند. این گفته‌ی او توسط دیگر شاهدان عینی نیز تأیید شده است. آقای هلاک محل یافتن قربانیان در آوار را به معماری قانونی گفت، از جمله مکانی که از آن، بَدن محمد عرابی ۱۴ ساله را بیرون کشیده بودند، کسی که بعدها بر اثر شدت جراحات وارده فوت کرد. این عملیات نجات توسط آژانس تیکا فیلم‌برداری شد.

محل یافتن قربانیان زیر آوار ساختمان

علامت‌های روی سطح خیابان که ردپای موشک هلفایر را نشان می‌دهند، در اطلاعات چندرسانه‌ای منبع باز نیز قابل مشاهده‌اند، و در مدل سه‌بعدی معماری قانونی نیز تصویر شده‌اند. معماری قانونی تأکید می‌کند که الگوی حمله، با الگوی متلاشی‌سازی متمایز آن و با شراپنل (گلوله‌ی ضدّ نفر) یافته شده در آن حوالی، قابل شناسایی است.

تصویر ردپای موشک هلفایر را نشان می‌دهند

به‌ گفته‌ی دفاع مدنی سوریه، درمجموع ۳۸ جسد از محل حادثه کشف شده که از این میان نام ۲۸ تن که بستگانشان آنها را شناسایی کرده‌ بودند، توسط این سازمان منتشر شده است. دیده‌بان حقوق بشر می‌نویسد که هویت ده جسد هنوز شناسایی نشده است.

خط زمانی اطلاعات منبع باز

این سیر زمانی اظهارات مربوط به حملات هوایی ایالات متحده (آمریکا) است که بخش شمالی صحن مسجدی نوساز در استان حلب در شمال سوریه را هدف قرار داده‌اند. تمامی زمان‌های مورد اشاره، به وقت محلی استان حلب (UTC+2) هستند.

مترجم: ر. سپهر

 

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید.

دیدگاه خود را ارسال کنید...