نیروی هوایی فقرا
منبع:Bellingcat
انتشار مطالب زیر با ذکر منبع (سایت جامع) مانعی ندارد.
ترجمه:جامع
طبق گزارشها ، پایگاه هوایی روسیه در شب۶ ژانویهی ۲۰۱۸ حمیمیم مورد حمله قرار گرفت. فیلمها و شایعات بر این ادعا است که در این حمله احتمالا پهبادها نقش داشتهاند، اما گزارشهایی هم از پایگاه رسیده بود که از حملهی موشکی خبر میداد. این گزارشها به دو علت جالب توجه بودند. اولاً، خط مقدم تقریباً ۳۵ کیلومتر دورتر از پایگاه قرار داشت، و بنابراین خارج از محدودهی اغلب توپخانههایی بود که در دسترس شورشیان قرار داشتند. ثانیاً، روزنامهی مستقل روسی Kommersant ادعا کرد که همین پایگاه، ۳۱ دسامبر ۲۰۱۷ نیز مورد حملهی خمپاره قرار گرفته، که در جریان آن چهار Su-24، دو Su-35S و یک An-72 هواپیمای ترابری نظامی، منهدم شدهاند. این واقعه، بدترین خسارتی بود که به تجهیزات ارتش روسیه از زمان آغاز جنگ وارد شده است . این گزارش از حملات خمپارهای و خسارات ناشی از آن، با توجه به شواهد موجود و بسیاری از عوامل دیگر، مثل سطح خسارت وارده ، فوراً شک و تردیدهایی را برانگیخت. وزارت دفاع روسیه (MoD) انهدام هفت هواپیما را انکار نمود، اما اظهار داشت که دو سرباز براثر «آتش ناگهانی خمپاره» کشته شدهاند. با این وجود، گمانه زنیهایی وجود داشت که امکان دارد این حمله توسط پهبادهای کوچک انجام شده باشد، از همان نوعی که دولت موسوم به اسلامی (داعش) بهنحو مؤثری تابهحال از آن استفاده کرده بود.
گمانهزنیها درمورد حملهی شب سال نو، وقتی شدت گرفت که وزارت دفاع روسیه یک بیانیه همراه با تصاویری از پهبادهای دستساز منتشر کرد. که در شامگاه ۶ ژانویه، به پایگاههای هوایی روسیه در حمیمیم و طرطوس حمله کردهاند. این مقاله از روشهای منبع باز استفاده خواهدکرد تا شرایط پهبادهای مذکور، حملاتی که در آن شرکت داشتهاند و این احتمال را بررسی کند که آیا آنها مسئول حمله به حمیمیم در شب سال نو هستند.
تذکر: همهی تاریخهای مورد استفاده در این پژوهش UTC (به زمان نصف النهار مبدأ) هستند مگر آنکه صراحتاً اعلام شده باشد.
حمله به حمیمیم و طرطوس روز ۶ ژانویه ۲۰۱۸
به نظر میرسد فقط یک فیلم از حملهی مورد نظر به این پایگاه وجود داشته باشد، هرچند به خاطر فیلم برداری در شب، مکانیابی آن غیرممکن است. این فیلم ظاهراً اولین بار روز ۶ ژانویه توسط گروه فیسبوکی «Network News Jabla) «NN Jabla) در ۱۷۴۱ منتشر شده است، این گروه به اخبار جبله اختصاص دارد، شهری دقیقاً در جنوب غربی پایگاه هوایی حمیمیم. فیلم مذکور «صدای آژیر خطر در فرودگاه حمیمیم» و همچنین «واکنش ضدّهوایی به یک هواپیمای کنترل از راه دور» را نشان میدهد.
فیلمی که ظاهراً حمله به حمیمیم را نشان میدهد
۸ ژانویهی ۲۰۱۸، وزارت دفاع روسیه در بیانیهای که حاوی تصاویری از پهبادی بود که به گفتهی این سازمان، سقوط کرده بود.
این بیانیه متذکر میشود :
- شش پهباد توسط نیروهای جنگ الکترونیکی روسیه در هوا متوقف شده و تحت کنترل گرفته شدهاند، که از میان آنها: سه مورد با موفقیت به زمین نشانده شدند ، سه مورد پیش از فرود منفجر شدند
- هفت پهباد به دست نیروهای ضدّهوایی روسیه در این مورد با استفاده از Pantsir-S1 منهدم شدند.
تجزیه و تحلیل تصاویر منتشرشده نشان داد که ظاهراً حداقل دو پهباد صحیح و سالم به دست نیروهای روسیه افتادهاند.
باکمی دقت به نظر میرسد تصاویر ۳ و ۴، پهبادهای متفاوتی را نشان میدهند، چراکه پیکربندی بدنهی فرود/شاسی و بالها (با رنگ زرد و قرمز مشخص شده) کمی متفاوت است که میگوید حداقل دو پهباد احیا شدهاند. تصویر بعدی، که توسط RT منتشر شده، شش پهباد را نشان میدهد که سه تای آنها نسبتاً سالم و دست نخورده است.
این پهبادهای کوچک ، با بالهایی به طول تقریبی سه یا چهار متر. ساختار آنها ظاهراً ابتدایی است، بدنهی آنها از تخته سهلای و ورقههای پلاستیکی ساخته شده که با نوار چسب ایمن شده اند. یک موتور کوچک، احتمالاً بنزینی، نیروی محرکهی لازم را فراهم میسازد. در بیانیهی بعدی، وزارت دفاع روسیه ادعا کرد که پهبادها از شهر موزره در استان ادلب پرواز کرده اند.
حمله به دانشگاه مهندسی نظامی حمص ۳ ژانویهی ۲۰۱۸ یا قبل از آن
این پهبادها پیش از این هم در موادّ رسانه ای رسیده از سوریه دیده شدهاند، هرچند هیچ یک در مقیاس حملهی گزارش شده به پایگاه هوایی حمیمیم نبوده اند. دو تصویر زیر، ظاهراً پهبادی را نشان میدهند که در دانشگاه مهندسی حمص بر زمین نشانده شده، یعنی در فاصلهی بیش از ۱۰۰ کیلومتری جنوب شرق حمیمیم. کد نهفته در این تصویر اینستاگرام ، نشان میدهد که حداقل یکی از این تصاویر، ساعت ۰۸:۰۵ صبح (بهوقت سوریه) در روز ۳ ژانویه بارگذاری شده است، یعنی پیش از وقوع حملهی ۶-۵ ژانویه به پایگاه هوایی حمیمیم. اگرچه این پهباد ناقص شده و تغییر شکل داده است، اما میتوان دید که دقیقاً همان طراحی پهبادهای مورد استفاده در حمیمیم را دارد
مربع زرد، در تصویر چیزی را نشان میدهد که شبیه آنتن GPS است، چیزی که به ادعای پست وزارت دفاع روسیه در فیسبوک، یکی از اجزای پهبادهای احیا شده از حمیمیم نیز بوده است.
حمله به حمیمیم در ساعت ۱۸:۲۵ اول ژانویه ۲۰۱۸ یا قبل از آن
گروه فیسبوکی NN Jabla تصاویر زیر را در ساعت ۱۸:۵۲ UTC روز اول ژانویه منتشر کرد که پهباد تقریباً مشابه دیگری را نشان میدهند، که یکی از دو پهبادی است که ظاهراً در «مناطق روستایی»زمین گیر شدند. انفجارهایی که در نیمروز اول ژانویهی ۲۰۱۸ خبر ساز شد که به اعتقاد آنها از این پهبادها ناشی شده بودند.
«مراسلون نیوز» فیلمی منتشر کرد، که هرچند دیر انتشار یافته، اما منبع برخی از تصاویر پست شده توسط NN Jabla به نظر میرسد. این فیلم بقایای چیزی را نشان میدهد که ادعا شده پهباد به دام انداخته شده توسط SAA در حمیمیم است. تجزیه و تحلیل آهنپارهها نشان میدهد که آنها حاوی اجزایی بسیار مشابه پهبادهایی هستند که پیش از این در همین مقاله مورد تحلیل قرار گرفتند.
پهباد سقوط کرده، ظاهراً در سهل الغاب، در ساعت ۸:۳۸ اول ژانویهی ۲۰۱۸ یا قبل از آن
نمونهای از این نوع پهباد که در منطقهی تحت سلطهی شورشیان پس از اینکه ظاهراً توسط احرار الشام سرنگون شده، دیده شده است.
این همان نوع پهبادی است که در حمص و حمیمیم دیده شده بود. همچنین میتوان از طرز بستن نوار روی دم پهباد گفت که احتمالاً پهباد منحصر به فردی بوده و یکی از نمونههایی که پیش از این بررسی کردیم نیست. این عکس ظاهراً توسط یکی از مبارزان احرارالشام در سهل الغاب گرفته شده است، یعنی نزدیکترین بخش از مناطق تحت سلطهی شورشیان به پایگاه هوایی حمیمیم. هرچند مکانیابی این عکس ممکن نیست، اما با ادعاهای وزارت دفاع روسیه مبنی بر پرواز پهبادها از موزره به مقصد حمیمیم، همخوانی دارد. به فرض اینکه این پهبادها به نیروهای روسی حمله کردهاند، محتمل به نظر میرسد که احرارالشام بهصورت اتفاقی پهباد متعلق به گروه شورشی دیگری را سرنگون کرده باشد.
پهباد برای فروش در تلگرام، با برچسب زمانی عصر ۳۱ دسامبر ۲۰۱۷
تحقیقی که توسط آدام رانسلی و کریستیان تریبرت برای The Daily Beast انجام شد، همین نوع پهباد را کشف کرد که در تلگرام به فروش گذاشته شده بود، تلگرام یک پیامرسان محبوب است که پژوهشگران و اریک وودز قبلاً نشان داده بودند بهعنوان بازار اسلحهی برخط نیز مورد استفاده قرار گرفته است.فروشنده، بمبهای پهباد را برای فروش عرضه کرده بود. خسارت وارده بر پهباد و نوار استفاده شده در دم آن، با پهباد گرفته شده توسط احرارالشام متفاوت است، یعنی احتمالاً با پهباد منحصر به فردی مواجه هستیم. این واقعیت که پهباد مذکور آسیب دیده ، سوالاتی درمورد نحوهی گرفتن آن مطرح میکند، و اینکه آیا فروشنده در ساخت آن نقش داشته یا اتفاقی یک پهباد سقوط کرده را یافته است.
وقتی دربارهی مکان احتمالی فروشنده و زمان انتشار مطلب از رانسلی سؤال کردیم، پاسخ داد:
«اکثر قریب به اتفاق مکانهای مورد اشارهی فروشنده در آن بازار، در ادلب واقع شدهاند. البته که امکان دارد فروشندهی پهباد در مکان دیگری ساکن باشد اما ادلب جایی است که ظاهراً بیشتر فعالیتهای بازار در آنجا متمرکز است. این پست برچسب زمانی شامگاه ۳۱ دسامبر را بر خود دارد و به نظر میرسد عکسها در شب گرفته شدهاند، اما نمیتوانم به قطعیت بگویم کجا گرفته شدهاند.»
تجزیه و تحلیل پهباد
هرچند بهنظر میرسد این پهباد از مواد ارزانقیمتی مثل تخته سهلا، ورقههای پلاستیکی و نوار چسب ساخته شده باشد، اما ظاهراً حداقل یک جزء پیشرفته در مقایسه با سایر پهبادها دارد: آنتن GPS. وزارت دفاع روسیه ادعا میکند که پهبادها مشغول گشتزنی با استفاده از GPS بودهاند، ادعایی که با آنچه در آهنپاره های دیده شده در حمص، یک آنتنGPS به نظر میرسد همخوانی دارد. فقدان مدرکی که وجود دوربین را اثبات کند نیز از این ادعا حمایت میکند چرا که بدون داشتن دوربین یا خط دید، راندن این پهباد برای اپراتور دشوار خواهد بود، بهخصوص در بُرد دهها کیلومتر. این نکته وجود سطحی از خودکار بودن در پهبادهایی را میرساند که در ابتدا یک مشت هواپیمای آشفته به نظر میرسند. به نظر میرسد بُرد پهبادها براساس اهدافی تعیین شده که در شب ۶ ژانویه مورد اصابت قرار گرفتهاند: همانطور که میتوان در نقشه مشاهده کرد، طرطوس تقریباً در ۱۰۰ کیلومتری نقطهای قرار دارد که مبدأ این پهبادها فرض میشود.
شاسی پهبادها هم طراحی جالبی دارد. هیچ یک از نمونههای مشاهده شده از این نوع، هیچگونه چرخی نداشتهاند.یک شاسی چوبی اساسی دارند که احتمالاً باعث فرود بسیار بدی میشود. درواقع حتی نمیتوان گفت که این شاسیها «سُر میخورند»، چرا که بسیار کوتاه و باریک هستند.
ماهیت ضعیف ظاهر این شاسی، این سؤال را پیش میآورد که این پهبادها چگونه به پرواز درآمده و چگونه بازیابی میشوند. با در نظر گرفتن اندازه و بار این پهبادها، به نظر میرسد که آنها با دست به پرواز درآمده باشند. این امکان وجود دارد که آنها توسط نوعی پرتابگر پرتاب شده باشند، لذا چنین چیزهایی مورد استفادهی بسیاری از پهبادهای نظامی و غیرنظامی فعلی هستند. در زمینهی بازیابی، با توجه به مصالح نسبتاً ارزانقیمت استفاده شده در ساخت آنها و مشکلات ناشی از فرود آمدن با چنین شاسیهایی، به نظر میرسد این پهبادها یک بارمصرف بوده و هرگز قرار نبوده به نقطهی مبدأ بازگردند. نیازی به گفتن نیست که بازگشت به نقطهی مبدأ هنگام پرواز با سرعت پایین بعد از حمله به پایگاه اصلی روسی، نمیتواند تضمینی برای سالم ماندن پهباد برای هرکسی باشد که باید آنها را به محض فرود جمعآوری میکرده است.
سازوکار رها کردن بمب برای این پهباد نیز، ویژگی جالبی است. بست های زیر بالهها، با داشتن فضایی با گنجایش ده بمب کوچک به ازای هر پهباد، بهعنوان تکیهگاه هایی استفاده میشوند که بمبها را میتوان به آن چسباند.
به نظر میرسد این بمبهای کوچک با نوعی سازوکار به بستهای مذکور چسبانده و ایمن شده باشند که در نهایت توسط سِروو موتور کنترل میشود. بدون داشتن تصاویر جزئی بیشتر از سازوکار داخلی این مکانیسم، نمیتوان درمورد نحوهی دقیق عملکرد آن اظهار نظر کرد. با وجود فقط یک سروو در هر بست، احتمال دارد که این بمبهای کوچک همگی در یک زمان آزاد شده باشند.
واکاوی بمبهای کوچک
با بررسی دقیق بمبها، میتوانیم ساختار اصلی آنها را کشف کنیم: یک هستهی انفجاری درونی لایه ساچمه، بستهبندی شده در یک غلاف پلاستیکی که با یک نوع فیوز ناشناخته منفجر میشود، احتمالاً با ماسورهی آنی.
تصاویر منتشرشده توسط NN Jabla در روز اول ژانویهی ۲۰۱۸، حاوی تصاویر بیشتری هستند که بخشهایی از این بمبها را پس از انفجار نشان میدهند، ازجمله فیوز، بخشهایی از غلاف، و ساچمههای پوشاندهشده با رزین اپوکسی.
عکس دیگری که توسط وزارت دفاع روسیه منتشر شده، نه تنها با تصاویر آهنپارههای باقیمانده از انفجار که روز اول ژانویه منتشر شد مطابقت دارد ، بلکه بهروشنی ساختار یک بمب کوچک را بهطور کامل نشان میدهد، همچنین جزئیات فیوز را به تصویر میکشد که به نظر میرسد ماسورهی آنی باشد با سوزنی ساده در نوک آن.
یکی از تصاویر که ظاهراً توسط احرارالشام گرفته شده، چیز عجیبی را نشان میدهد که به فیوز اضافه شده است، هرچند هدف دقیق آن هنوز مشخص نیست. امکان دارد این میلهها برای منفجر کردن مواد منفجره در ارتفاع زانو یا کمر کار گذاشته شده باشند، بدین ترتیب کشنده بودنشان افزایش مییابد.
بمبهای مربوط به این پهبادها نه به شکل بمبهای خمپارهای و نه بصورت مهماتی که داعش در مقیاس وسیع استفاده میکرد است . بلکه اختصاصا برای استفاده این نوع پهبادها ساخته شده اند. داعش، پلیس فدرال عراق و PKK، همگی از بمبهای کوچکی استفاده کردهاند که ظاهرشان مشابه به نظر میرسد، اما هیچیک از آنها با مهمات مربوط به این پهباد انطباق ندارند.
تجزیه وتحلیل تاکتیک
با استفاده از منابع و تحلیل بالا میتوان درمورد نحوهی استفاده از این پهبادها، حدسهای هوشمندانهای زد. در سه مورد از چهار حادثهی فوق، حداقل به وجود دو پهباد اشاره شده است، درحالیکه ۶ ژانویه در حمیمیم، طبق گزارشها ده پهباد مستقر بودهاند. فقدان دوربین روی پهبادها، میگوید که احتمالاً از قبل نقشهی پرواز به آنها داده شده و سپس بهطور خودکار به سمت هدفشان به پرواز درآمدهاند، یعنی به سمت محلی که محمولهی خود را براساس مختصات GPS داده شده در آنجا رها نمودهاند.
ازآنجا که بمبهای کوچک غیرهدایت شونده بوده و از طرف یک پهباد متحرک با بالهای ثابت مستقر میشوند نه یک پهباد بالچرخان شناور، احتمال ندارد که این پهبادها به همان اندازه دقت داشته باشند. ازاینرو، به نظر میرسد انداختن همزمان چند بمب از پهبادهای متعدد راهکار معقولی باشد تا شانس برخورد بمب به هدف را بالا ببرد. با درنظر گرفتن کیفیت ساخت نسبتاً ضعیف، قابلیت محدود در فرود ایمن، و احتمال بازیابی ناقص پهبادها، احتمال میرود که آنها پس از انجام مأموریت دور انداخته یا عمداً سرنگون شوند.
عجیب است که برای چنین حملهی متهورانهای به یک هدف مهم ، تا کنون هیچ گروهی مسئولیت هیچیک از این حملات را بر عهده نگرفته است. باتوجه به تعداد پهبادهای حاضر در این حملات و اهمیت بالای مجموعهی هدف، محتمل به نظر میرسد که برنامهریزی قابل توجهی برای آنها صورت گرفته باشد. این واقعیت که هیچ گروهی ادعایی دراین باره نداشته، قابل توجه است.
آیا این پهبادها در شب سال نو به حمیمیم حمله کردهاند؟
حمله به حمیمیم در شب سال نو در هالهای از ابهام است. فقط میدانیم که دو سرباز روس کشته شدهاند و احتمالاً تا حدّی به فرودگاه آنجا خسارت وارد آمده است. فقط سه عکس وجود دارد که خسارت وارده بر هواپیماهای آنجا را نشان میدهند، هرچند تاکنون شواهدی وجود نداشته که صحت آنها را رد کند، اما این تصاویر فقط تا اندازهای تأیید شدهاند. بااینوجود، این عکسها باید کمی پس از وارد آمدن خسارت گرفته شده باشند، چنانکه یکی از آنها نشت مایعی از هواپیما را به وضوح نشان میدهد.
هوای بارانی دیده شده در تصاویر قطعاً با هوای آن شب سال نو مطابقت دارد.
علاوه براین شماره دُم یک SU-24 که در عکسها دیده میشود با آنچه پیشتر در پایگاه رؤیت شده همخوانی دارد. با مقایسهی پس زمینهی یکی از تصاویر و فیلمی که اوایل سال ۲۰۱۸ در حمیمیم گرفته شده ، میتوان مکانیابی هم کرد.
هرچند هیچ مدرکی وجود ندارد که مستقیماً به حضور این پهبادها در حملهی شب سال نو اشاره کند، اما وضعیت و شرایط موجود میگویند باید این احتمال را در نظر گرفت. ظاهراً پیش از این هرگز در سیستمهای دفاعیِ اطراف حمیمیم رخنه نشده است، ازجمله وقتی که ۲۷ دسامبر پایگاه مورد حملهی موشکی قرار گرفت. بنابراین درمورد حملهای که منجر به مرگ دو سرباز و خسارت به هواپیماها شده میتوان گفت که حمله از مسیری غیرمنتظره انجام شده است. حملهی خمپارهای توسط گروهی از شبه نظامیان آموزش دیده که در سرتاسر خطوط مقدم نفوذ کرده باشند هم میتواند با این معیار منطبق باشد.
کشف دو مورد از این پهبادها در روز اول ژانویه در نزدیکی پایگاه هوایی، احتمال دیگری را مطرح میسازد: که حملهی یک پهباد موجب این خسارت و مرگ دو سرباز روس شده است. چند پهباد با سطح مقاطع رادار مشابه پرندگان بزرگ، و با حرکت در همان سرعت، درصورت غیرمنتظره بودن عملاً میتوانستند از محدودهی شناسایی فرار کنند. این سناریو، با حمایت شواهدی مبنی بر وجود پهبادها در این منطقه در روز اول ژانویه یا قبل از آن، قطعاً میبایست بهعنوان یک امکان معتبر در نظر گرفته شود.
خلاصه
از این حوادث معلوم میشود که پهبادهای مسلّح کماکان تهدیدی برای نیروهایی محسوب میشوند که در سوریه فعالیت دارند. از شب سال نو تاکنون، حداقل چهار حمله با شرکت این پهبادها رخ داده است، حمیمیم و طرطوس در ۶ ژانویه، حُمص در ۳-۲ ژانویه و منطقای در مجاورت حمیمیم در روز اول ژانویه یا قبل از آن.باید این امکانِ معتبر نیز در نظر گرفته شود که پهبادهای بازیابی شده در روز سال نو، در حمله به حمیمیم در شب سال نو شرکت داشتهاند. اگر همهی این حملات را با هم جمع کنیم، بهعلاوهی پهبادی که در رسانههای اجتماعی به فروش گذاشته شده بود، میتوانیم به عدد ۱۸ برسیم، و احتمالاً رقم واقعی بیشتر از این تعداد باشد، پهبادهایی که گریخته، سقوط کرده یا پیدا نشدهاند.
ادعای وزارت دفاع روسیه مبنی براینکه هرکس این پهبادها را به پرواز درآورده، به حمایت دولت نیاز داشته، مورد تردید قرار دارد. این گفته که هواپیمای پوزیدون آمریکا بهنحوی با این پهبادها در ارتباط بوده نیز بیشتر از ادعای قبلی مورد تردید واقع شده است. مواد و ساختار این پهبادها، ازجمله مهمات مورد استفادهی آنها، همگی میتوانند با استفاده از روشهای نسبتاً محلی تهیه شوند. هیچیک از اجزا چندان پیشرفته نیستند، بهجز آنتن GPS که تقریباً در اغلب پهبادهای آماده، به شکل استاندارد وجود دارد. داعش قصد داشته یک برنامهی کامل پهبادی را با تشکیلات، پهبادهای دستساز و مهمات تولید انبوه خودش به اجرا درآورد. تعجبی ندارد که عامل دیگری هم در جنگ سوریه، قصد انجام این کار را داشته باشد. آنچه در این حملات فرق میکند، تاکتیکهای مورد استفاده است. هرچند داعش ظاهراً گاهی بیش از یک پهباد را در یک زمان فعال کرده، اما به نظر نمیرسید آنها هرگز از حملهی گسترده ای در این مقیاس بهره برده باشند، آن هم با استفاده از پهبادهایی که تا حدّ زیادی بهصورت خودکار پرواز میکنند. این امر، قدرت راهبردی استفاده از پهباد و همچنین سطح بالایی از برنامهریزی را نشان میدهد. نبود هر نوع ادعا یا شایعهای از جانب شورشیان، میگوید که هرکس این پهبادها را ساخته و این حملات را به اجرا درآورده، از سطح بالایی از نظم و درک امنیت عملیاتی و فردی برخوردار بوده است. شکی نیست که آنها بهمحض شناسایی شدن، بهعنوان هدف در اولویت خواهند بود.
هرچند برخی تهدید موجود از جانب COTS و پهبادهای دستساز را قابل اغماض میدانند، اما آنها قدرت وارد کردن خسارت هم در سطح تاکتیکی و هم راهبردی را دارا هستند. داعش این واقعیت را در استفادهی گسترده از پهبادهای COTS در سال ۲۰۱۷ اثبات کرد، ازجمله حملهی خیره کنندهاش به انبار مهمات دیرالزور. هرکس حمله به حمیمیم را ترتیب داده، به وارد کردن ضربهای راهبردی به اموال نیروی هوایی روسیه در سوریه ، یعنی منبع پشتیبانی حیاتی برای رژیم بسیار نزدیک شده است. گرچه ورقههای پلاستیکی، نوار چسب و طراحی سادهی پهبادها ممکن است تصوّر تکامل و پیچیدگی آنها را مخدوش سازد، اما بهنظر میرسد که استفاده از این پهبادها چه نظامی باشد، چه COTS یا دستساز، گام دیگری درجهت تبدیل شدن آنها به آیندهی جنگ باشد.
منبع: Bellingcat
ترجمه: جامع
ما را در شبکههای اجتماعی دنبال کنید.
دیدگاه خود را ارسال کنید...