مطالعه‌­ی موردی: صفحه­‌ی ویکیپدیای سارین

استفاده از این مطلب، با ذکر منبع (سایت جامع) آزاد است.

منبع:Bellingcat

از ویکیپدیا به ­شکل گسترده‌­ای به‌­عنوان یک ابزار مرجع استفاده می‌­شود. هرچند ماهیت ویکیپدیا، یعنی صحت و اعتبار آن گاهاً می‌تواند مورد شک قرار بگیرد. برای مثال در حوزه‌­ی سلاح­‌های شیمیایی و بیولوژیکی صفحات ویکیپدیا در حدّ مطلوبی قرار ندارد. نادرست بودن آن در برخی موارد، و گمراه‌­کننده بودن آن در موارد دیگر، یا فقط شامل شدن بخشی از داستان، اثبات شده است بعلاوه، مثل بیشتر منابع اطلاعاتی، ویکیپدیا هم خواننده را از چیزهای دیگری که برای دانستن هستند، آگاه نمی‌کند، چیزهایی که شاید بسیار مهم باشند، اما در مقاله وجود ندارند. این مطالعه‌­ی موردی، کالبدشکافی و تحلیل صفحه‌­ی ویکیپدیاست درمورد یکی از عوامل جنگ شیمیایی موسوم به سارین. لازم به ذکر است از آنجا که ویکیپدیا مدام درحال تغییر است، من از نسخه­‌ی ۲۱ دسامبر ۲۰۱۵ صفحه­‌ی ویکیپدیای سارین به‌عنوان مرجع پایه برای این مطالعه‌­ی موردی استفاده کردم. چنانچه صفحه‌­ی ویکیپدیا در آینده تغییری پیدا کرد، PDF این صفحه­‌ی ۲۱ دسامبر ۲۰۱۵، اینجا در این لینک قرار داده شده است.

با کار کردن روی سر تا ته ویکی، مسائل زیر خودشان را به من نشان دادند:

مسئله­‌ی ۱: سارین و قطعنامه‌­ی ۶۸۷ سازمان ملل متحد

سارین و قطعنامه‌­ی ۶۸۷ سازمان ملل متحد

 

هرچند اغلب (ولی نه همه­‌ی، اینجا را ببینید) تعاریفِ WMD (سلاح‌­های کشتار جمعی)، درواقع سارین را شامل می‌شوند، اما قطعنامه‌ی ۶۸۷ شورای امنیت سازمان ملل، واقعاً اشاره­ای به آن نمی‌­کند. مرجع پاورقی شده نمی‌­گوید که نویسنده‌­ی صفحه بر چه اساسی چنین ادعایی کرده است. از این رو این مرجع جعلی و گمراه‌­کننده است.

مسئله‌­ی ۲: سرعت مرگ

سرعت مرگ

قرار گرفتن در معرض سارین احتمالاً انسان را در یک دقیقه نخواهد کشت. این تا حدی گمراه‌­کننده است. مکانیسم واقعی مرگ پس از قرارگیری درمعرض سارین، کمبود اکسیژن در بافت‌­های بدن است. دریافت اکسیژن بدن به­ دوعلت متوقف می­‌شود: انسداد جریان هوا (به­‌خاطر تشرح بیش‌­ازحدّ بزاق) و/یا ناتوانی عضلات بدن از واداشتن شش­ها به اینکه درست کار کنند. نقصان موجود در عملکرد قلب، از جریان یافتن خون تازه و اکسیژن‌­دار در سرتاسر بدن، ممانعت می‌­کند. این فرآیند در یک دقیقه اتفاق نمی‌­افتد. به­‌علاوه، مرگ با استنشاق سارین بسته به طیف وسیعی از عوامل می‌­تواند بیش از یک دقیقه به‌­طول بیانجامد. از این رو، رقم ۱ تا ۱۰ دقیقه در صفحه­‌ی ویکیپدیا صحیح نیست. ادبیات پژوهشی در مورد اینکه مرگ با سارین دقیقاً چقدر سریع رخ می‌­دهد، بسیار متفاوت است و اندوخته­‌ی آماری بسیار اندکی وجود دارد که بتوان اندازه‌­گیری­‌های دقیقی را از آن بیرون کشید. مطالعات حیوانی بر روی سارین نشان می‌­دهد که مرگ کمی آهسته‌­تر از چند دقیقه رخ می‌­دهد، حتی برای دز کشنده‌­ی نسبتاً قوی که استنشاق گاز موجب مرگ موش‌ها پس از ۹ دقیقه می‌­شود. (مرجع: ر. گوپتا، دستنامه‌­ی سم‌­شناسی عوامل جنگ شیمیایی، ۲۰۰۹. ص ۶۲). فکر نمی‌­کنم که این منبع به رایگان در اینترنت در دسترس باشد اما در کتابخانه‌­های بزرگتر کاملاً در دسترس قرار دارد.

مسئله­‌ی ۳: بیپریدن به­‌عنوان نمونه

بیپریدین به‌عنوان پادزهر عامل اعصاب شناسایی شده

این بخش تا حدی گمراه‌­کننده است. درحالیکه بیپریدین به‌­عنوان پادزهر عامل اعصاب شناسایی شده (چنانکه بعداً در این مقاله به‌درستی به آن اشاره شده)، اما هنوز برای این منظور به­‌شکل وسیعی وارد بازار یا ذخیره نشده است. استفاده از واژه‌­ی «معمولاً» در اینجا درست نیست. علاوه­‌بر این، صفحه­‌ی سایت دولت ایالات متحده ، به بیپریدین اشاره نمی‌­کند.

مسئله­‌ی ۴: « غالباً تولید شده»

روش های تولید

 

شیمی در اینجا صحیح است. با این وجود، این عبارت فریبنده است. مسیرهای تولیدی متعددی وجود دارد که به سارین ختم می‌شوند. دو مرحله‌­ی نهایی واقعی برای این کار وجود دارد. یکی، مرحله­‌ی بالا است که در آن متیل فسفنیل دیفلوروئید (DF) با الکل ایزوپروپیل ترکیب شده و ترکیبی ۵۰:۵۰ از سارین و هیدروژن فلوئورید (HF) به­‌دست می‌­دهد. روش دیگر تا حدی متفاوت است. مخلوط کردن کوکتل DF و متیل‌­فسفونیک دی­کلوراید (DC) با الکل ایزوپروپیل، منتهی به مخلوط سارین و هیدروژن کلوراید می‌شود. این فرآیند به‌­عنوان فرآیند یا روش «دی‌دی» شناخته می‌­شود. گمراه‌­کننده است که بگوییم روش الکل DF+، تنها شیوه­ی تولید سارین است.

به­‌علاوه گمراه­‌کننده است که بگوییم روش الکل DF+، «شیوه‌­ی معمول» تولید سارین است. روش دی‌دی محصولی را به‌­دست می‌­دهد که آنچنان آلوده به HF نیست.  HFماده­‌ای تند و زننده است که از بسیاری جهات خطرناک‌­تر از سارین بوده و به‌­سرعت ظروف نگهداری و سیستم‌­های اسلحه را تخریب کرده و از بین می‌­برد، علاوه­ بر اینکه عمر مفید سارین را به‌­شکل جدی کاهش می‌­دهد. به‌همین خاطر، ایالات متحده از روش دی‌دی جهت تولید حجم بالای ذخایر سارین خود در دهه‌­ی ۱۹۵۰ بهره می‌­برد. تمام ذخیره­‌ی سارینِ ارتش آمریکا با روش دی‌دی تولید شده بود. نوع دیگری از شیوه­‌ی دی‌دی نیز توسط اتحاد جماهیر شوروی به کار گرفته شده، همان نوعی که مورد استفاده‌­ی عراق نیز بوده است. (اینجا ببینید). در این زمینه استفاده از واژه‌­ی «اغلب» اشتباه است، چراکه بیش از ۹۰% سارینی که تاکنون تولید شده، با روش مذکور به دست نیامده است.

مسئله‌­ی ۵: ایزوپروپیلامین

ایزوپروپیلامین در سارین

 

این عبارت اشتباه است. این مسئله قبلاً هم پیش آمده بود. تنها کابرد ثبت شده برای ایزوپروپیلامین در سارین، مصرف آن در سلاح‌های دوتائی است، یعنی در جایی­ که DF و الکل ایزوپروپیل در مسیر خود به سمت هدف (یا از لحاظ نظری درست پیش از شلیک شدن) با یکدیگر ترکیب می‌­شوند. اکثر قریب به اتفاق سارین تولید شده در تاریخ جهان، شامل سارین تولیدیِ آلمان نازی، آمریکا، اتحاد جماهیر شوروی، و حتی فرقه‌­ی اوم، حاوی ایزوپروپیلامین نبوده است. این مسئله در این پست Bellingcat نیز به تفصیل مورد بحث قرار گرفته است. (این پست)

مسئله­‌ی ۶: مغشوش بودن تاریخ‌­های تولید سارین ایالات متحده

اطلاعات غلطی درمورد تولید سارین

 

 

این عکس و این متن، اطلاعات غلطی درمورد تولید سارین در آمریکا به ما می‌­دهند. سارینِ آمریکا در کوهستان راکی آرسنا‌‌ل‌تولید می‌­شد. هرچند تولید آن در آگوست ۱۹۵۷ متوقف شد. با این‌­وجود، ادعای تقطیر مجدد صحیح است. اگر عکس متعلق به سال ۱۹۷۰ باشد، در این صورت مربوط به ذخیره‌­سازی یا احتمالاً فعالیت‌­های تقطیر مجدد سارین است نه تولید آن.

 

مسئله‌­ی ۷: عمر مفید سارین

عمر مفید سارین

 

 

این قسمت چند اشتباه را شامل می‌­شود. سارینی که درست تولید شده و اسید ته‌­نشین شده‌­ی آن تا حد زیادی گرفته شده باشد و به شکل مناسبی ذخیره شود، عمر مفیدی دارد که قطعاً به چند سال می­‌رسد نه چند هفته. بیشترِ سارین تولید شده توسط آمریکا در کوهستان راکی آرسنال، البته با مواد افزودنی، به همان خوبی روزی که ساخته شده بود، تا قرن ۲۱ دوام آورد. به­‌خاطر داشته باشید که تحقیقات مهم و تلاش­‌های روبه ­رشدی جهت تضمین این طول عمر مفید انجام گرفته است. در فاصله‌­ی سال­‌های ۱۹۵۳ تا ۱۹۵۷، هزاران تن سارین تولید شد که درطول دوران جنگ سرد نیز قابل استفاده بود. اگر عمر مفید این ماده چند ماه باشد، این امر نیز امکان­پذیر نبود. هرچند سارین به خاطر ناخالصی‌هایی که پس از تولید از آن باقی می‌ماند، عمر مفید بسیار کمی دارد.

 

مسئله‌­ی ۸: سمی بودن مرتبط با سیانید

سمی بودن مرتبط با سیانید

 

این عبارت مبهم بوده و بد تعریف شده است. شکل‌­های مختلفی از سیانید و قرار گرفتن در معرض آن وجود دارد (استشاق، بلعیدن و غیره). این عبارت اساس مقایسه‌­ی خود را اظهار نمی‌­کند، مثلاً درمورد قرارگرفتن درمعرض این ماده از راه تنفس درطول یک بازه‌­ی زمانی مشخص.

 

مسئله­‌ی ۹: شیوه‌­های تشخیص­

شیوه‌های تشخیص

 

این پاراگراف به‌­روز نیست. هرچند حرفی که می‌­زند درست است اما تاریخ مصرف آن گذشته است. تکنیک جدیدتری به نام ترمیم فلوروئید وجود دارد که توسط مأموریت تحقیقاتی WHO/OPCW (سازمان سلامت جهانی) به سوریه مورد استفاده قرار گرفته است. این تکنیک که در اینجا و اینجا توضیح داده شده می‌­تواند نسبت به ارزیابی‌­های IMPA یا فعالیت کولین استراز، برای مدت بیشتری پس از قرارگیری در معرض این ماده، امکان تشخیصِ بعد از قرار گرفتن در معرض سارین را فراهم آورد.

نتیجه­‌گیری:

مقاله­‌ی ویکیپدیا درمورد سارین خیلی هم درست نیست. من روی چنین اطلاعاتی به­‌عنوان حقیقت محض، نیمه‌حقیقی، اطلاعات گمراه­‌کننده، و اشتباهات گاه ­و بیگاه، تکیه نمی­‌کنم. افسوس که دیگر مقالات ویکیپدیا در حوزه­‌ی جنگ میکروبی نیز اشتباهات مشابه‌ی را شامل می‌­شوند. دیگران ممکن است در این مقاله‌­ی خاص اشتباهات دیگری پیدا کنند. اگر اینطور بود، در بخش اظهارنظرها با من تماس بگیرید تا اشتباهات اضافی را تا جایی­که زمان اجازه داد در این مقاله جای بدهم.

 

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید.

دیدگاه خود را ارسال کنید...