حمله­‌ی شیمیایی خان شیخون _ چه­‌کسی چه چیزی را چه‌­زمانی بمباران کرد؟

نشر این مطالب، با ذکر منبع (سایت جامع) مانعی ندارد.

منبع:Bellingcat

ترجمه:جامع

این مقاله براساس اطلاعات ارائه شده این پست و با مقایسه­‌ی ادعاهای افراد و منابع مختلف، شامل پنتاگون، وزارت امور خارجه­‌ی سوریه، و دیده‎­بان­‌های هواپیماها بر روی زمین، بنا شده است. تمامی زمان­‌هایی که در این مقاله ذکر شده‌­اند، به زمان هماهنگ جهانی (UTC) بوده و در مواردی بنا به زمینه­‌ی مورد بحث، از وقت محلی سوریه ((+۳ UTC نیز استفاده شده است. ما پذیرای اطلاعات پیشنهادی خوانندگانمان که ممکن است در این مقاله از قلم افتاده باشند هستیم؛ هرچند درمورد این حادثه فقط روی چه‌­کسی، چه‌چیزی و چه­‌زمانی متمرکز شده‌­ایم، نه روی استفاده از سلاح شیمیایی در این حمله.

زمان­‌بندی حمله

دولت سوریه

براساس اظهارات ولید معلم، وزیر امور خارجه‌­ی سوریه، نخستین حمله‌­ی هوایی سوریه، روز ۴ آوریل ۲۰۱۷ در ساعت ۸:۳۰ صبح (۱۱:۳۰ صبح به­‌وقت محلی) رخ داد. وی دو روز پس از حمله، در دمشق طی کنفرانس مطبوعاتی به ادای این سخنان پرداخت. او گفت:«ارتش به انبار سلاح­‌های شیمیایی متعلق به جبهه­‌ی النصره حمله کرده است.»

گزارش­‌های شاهدان عینی

در تمامی اظهارات موجود، محلی‌­ها ادعا کرده‌­اند که حمله حوالی ساعت ۳:۳۰ صبح (۶:۳۰ به وقت محلی) رخ داده است، ترجمه‌­ی این گزارش­ را می‌­توانید در یکی از مقالات پیشین بلینگ‌کت درمورد این حمله بیابید. قدیمی‌­ترین مرجعی که درمورد شیمیایی بودن این حمله یافتیم، توییتی در ساعت ۵:۲۱ صبح (۸:۲۰ به­‌وقت محلی) و در ارتباط با ویدیویی بود که در ساعت ۴:۵۹ صبح (۷:۵۹ به‌وقت محلی) انتشار یافته بود.

هواپیما

سه ‌منبع وجود دارد که می­‌گویند یک سوخو-۲۲ (Su-22)، هواپیمای جنگنده­‌ی بمب­‌افکن بال متغیر روسی، حمله را انجام داده است: شاهدان زمینی، سازمان دیده‌­بان­‌های هواپیمایی و پنتاگون.

دیده­‌بانان هواپیمایی

در ساعت ۳:۲۶ صبح (۶:۲۶ به وقت محلی)، ناظرین زمینی که با سازمان دیده­‌بانان کار می­‌کنند، گزارش دادند که یک سو-۲۲ به نام قدس-۱ – فرمانده­‌ی اسکادران بادپای سو-۲۲ – از پایگاه خود واقع در حمص به­ پرواز درآمد. دیده‌­بانان می­‌گویند اینکه آیا فرمانده پرواز را ترتیب داده یا نه، اهمیت زیادی دارد چرا که  آن‌ها خلبان این هواپیما و هواپیمایش را با حملات به ­اصطلاح شیمیایی دیگر در سوریه، مرتبط می­‌دانند. آن‌ها کمی بعد از این پرواز، گزارش دادند که هواپیمای دیگری به­ نام قدس-۶ نیز از پایگاه به پرواز درآمده است.

سازمان دیده­‌بانی، یعنی نگهبان سوریه، شبکه­‌ای از دیده­‌بانان را به‌­خدمت می­‌گیرد تا پروازها و نقاط شروع جهت‌­های پرواز هواپیماهایی را ثبت کنند که از فرودگاه نظامی بلند می‌­شوند، این فرودگاه سابقاً در شمال غربی و مرکز سوریه قرار داشت. هدف آن‌ها صدور هشدارهای به‌­موقع به غیرنظامیان در مناطق تحت کنترل نیروهای مخالف است. این سازمان می­‌گوید شواهدی محکم در دست دارد که هواپیمای بال ثابت تحت فرمان روسیه، حملات بعدی را در همان منطقه و درحدود هفت ساعت بعد انجام داده است.

پنتاگون

هفتم آوریل، آمریکا حمله­‌ی موشکی کروز به‌ سمت فرودگاه نیروی هوایی عرب سوریه ترتیب داد و تصویری از صفحه‌­ی رادار این هواپیما نیز منتشر کرد که مسیر پرواز آن را نشان می‌­داد، هواپیمایی که حمله‌­ی به اصلاح شیمیایی در خان شیخون را انجام داده بود. زمانِ اعلام شده در خان شیخون، ۳۳۷ زولو تا ۳۴۶ زولو است که مستقیماً به زمان جهانی (UTC) تبدیل می­‌شود و بدین ترتیب با ادعاهای شاهدان عینی و نگهبان سوریه هم‌­خوانی می­‌یابد: هواپیما بین ساعت ۳:۳۷ و ۳:۴۶ صبح (به­‌ترتیب ۶:۳۷ و ۶:۴۶ به وقت محلی) بر فراز شهر بوده است.

 

 

تصویر مسیر پرواز هواپیما

 

می­‌توان نقشه­‌ی پنتاگون را روی نقشه­‌ی Google Earth انداخت تا از مکان قرارگیری تصاویر رادار نسبت به خان شیخون، درک و دید بهتری به­‌دست آورد. هرچند لازم به ذکر است که مربوط کردن نقاط دو بعدی به مسیر پرواز سه­‌بعدی دشوار است. علاوه­‌ بر این، داده‌­ها در ارائه‌­ی تحلیلی مناسب از نقشه‌­ی احتمالاً اشتباه و غیر دقیق، ناقص به‌­نظر می­‌رسند.

 

مکان قرارگیری تصاویر رادار نسبت به خان شیخون

در ویدیوهای موجود، شاهدان به‌ اصطلاح عینی ادعا کردند که یک Su-22 چهار موشک پرتاب کرده است. نخستین توییت مربوط به Su-22 در ساعت ۶:۲۱ صبح (۹:۲۱ صبح به‌­وقت محلی) توسط @ShamiRebel توییت شد. وی به عکس/اسکرین‌­شاتی از صفحه­‌ی فیس­بوک با عنوان «لنز خان شیخون و حومه­‌ی آن» لینک داده بود. آن پست فیسبوک دقیقاً در ساعت ۶:۰۰ صبح (۹:۰۰ به وقت محلی) منتشر شده بود.

بعد از آن روز، رسانه‌­ی اپوزیسیون یعنی اورینت نیوز در مقا‌‌‌له‌­ای ادعا کرد که «تعدادی از دید‌ه­‌بانان زمینی، مستقل و حتی رصدخانه‌های دفاع مدنی سوریه در حومه‌­ی عدلیب و حما» اظهار داشته­‌اند که «کلنل خلبان، محمد یوسف حصوری {…}، فرمانده­‌ی سوخو-۲۲ در فرودگاه الشیرات» مسئول حمله به خان شیخون است.

بعدها اورینت نیوز می‌­نویسد که سو-۲۲ متعلق به کلنل حصوری، پرچم قدس ۱ را حمل می­‌کرده و می­‌گوید که وی از شهر تل­‌کلاخ اعلام ورود کرده اما هم‌­اکنون با خانواده‌­اش ساکن «السکان- الشبابی» در مجاورت شهر حُمص است.

دو روز پس از حمله، شایعه‌­ای دهان به‌­دهان می­‌چرخید که کلنل حصوری «با انفجار بمبی که زیر ماشینش جاسازی شده بوده، کشته شده است»، گفته‌­ای که توسط اسد حنا، افسر پلیس ارتش آزاد سوریه(FSA) نیز توییت شد. هیچ­‌یک از این ادعاها قابل تأیید نیست، اما از سال ۲۰۱۳، نام حصوری توسط مخالفان و طرفداران اسد در توییتر، با فرودگاه شیرات ذکر شده و مرتبط بوده است.

ژنرال علی ایوب، رئیس ستاد ارتش سوریه، چند روز پس از حمله، از پایگاه هوایی الشیرات دیدن و همان­طور که در گزارش این بازدید مشاهده می‌­شود، بدین وسیله از حصوری تجلیل کرد. چندین بار در فیس­بوک، به حصوری به­‌عنوان «قهرمانی که انبار را نابود کرد»، ارجاع داده شده است. اسکرین‌­شاتی از ویدیوی لینک داده‌­شده در بالا نیز بارها انتشار یافته است. برخی از حصوری با ­عنوان سرتیپ یاد می‌­کنند، و دو تن از اعضای مجلس سوریه درمیان ستایش‌گران حصوری هستند.

اول از همه فارِس شهابی بود که تجلیل از حصوری «به­‌خاطر نابود کردن ادوات جنگی القاعده در خان شیخون، عدلیب» را توییت کرد. توییت ازطریق پروفایل فیس­بوک لینک داده شده بود، اما پس از آن حذف شد. از آنجا که این توییت ازطریق archive.is یا web.archive.org آرشیو نشده ، تأیید اعتبار آن دشوار است.

 

تجلیل ژنرال از خلبان، محمد یوسف حصوری

پس از شهابی، شریف شهاده از اعضای مجلس نیز همان تصویر از ویدیو را منتشر کرد که حصوری در آن، مورد تجلیل ژنرال عتوب قرار می­‌گیرد. اعتبار پروفایل فیس­بوک آقای شهاده مشخص نیست.

مجله­‌ی تایمز امروز گزارشی درمورد حصوری منتشر کرد.

هدف: یک کارخانه­‌ی سلاح‌­های شیمیایی؟

دولت‌­های سوریه و روسی

نه سوریه و نه روسیه، هیچ­‌یک انکار نمی­‌کند که نیروهای دولتی خان شیخون را در ۴ آوریل بمباران کرده‌اند. امابحث بر سر نوع سلاح مورد استفاده آن‌هاست و اینکه هدف‌شان چه بوده است.

روسیه و سوریه اصرار دارند که هیچ سلاح شیمیایی در این حمله مورد استفاده قرار نگرفته است. درعوض، برخی از مقامات رسمی آن‌ها ادعا می­‌کنند که یک کارخانه‌­ی سلاح شیمیایی متعلق به تحریرالشام مورد حمله قرار گرفته که موجب انتشار گازهای شیمیایی شده است نوع این مواد هنوز به‌­شکل عمومی شناسایی نشده است. وزیر امور خارجه­‌ی سوریه طی کنفرانسی مطبوعاتی در دمشق اظهار داشت که:

«نخستین حمله­‌ی هوایی آن روز (سه‌­شنبه ۴ آوریل ۲۰۱۷) توسط ارتش سوریه در ساعت ۱۱:۳۰ صبح (۸:۳۰ صبح به وقت جهانی) انجام گرفت و انبار سلاح‌­های شیمیایی متعلق به جبهه‌­ی النصره {وابسته سوریِ سابق القاعده که در حال حاضر تحت لوای هیئت تحریر الشام فعالیت می­‌کند} مورد هجوم واقع شد. (…) بار دیگر به شما تأکید می‌­کنم: ارتش سوریه از این نوع سلاح‌ها استفاده نکرده، نمی‌­کند و نخواهد کرد نه­‌تنها دربرابر مردم خودمان، بلکه حتی علیه تروریست‌­هایی که غیرنظامیان را بدون هیچ تبعیضی مورد هدف قرار می‌دهند.»

منابع زمینی

شایان ذکر است که با درنظر گرفتن منطقه‌­ی هدف، مجموعه‌­ای از سیلوها و یک انبار بزرگ چندین متر با مکانی که افراد محلی گفته‌اند حمله‌­ی شیمیایی در آن رخ داده فاصله دارند.

 

محل قرار گرفتن سیلو ها و منطقه حمله شیمیایی

فیلم پهباد پس از حمله­‌ی هادی العبدالله، دید خوبی نسبت به این منطقه به ما می‌­­دهد. شایان ذکر است همان­‌طور که در تصاویر TerraServer متعلق به فوریه­‌ی ۲۰۱۷ دیده می­‌شود، خسارت و تخریب نشان داده‌ شده در سیلوها، انبار و دیگر ساختمان­‌های منطقه، از پیش از ۴ آوریل وجود داشته­‌اند.

.@bellingcatشایان ذکر است که سیلوها و انبار خان شیخون از فوریه­‌ی ۲۰۱۷ تا حد زیادی آسیب دیده­ بودند. . https://t.co/LWcjFHb989 pic.twitter.com/n76Ci1rQiB

— Christiaan Triebert (@trbrtc) April 10, 2017

اختلاف با توجه به زمان

میان گزارش­‌های مختلف از آنچه رخ داده، اختلاف فاحشی از نظر زمان وجود دارد.

شاهدان عینی ادعا می­‌کنند که حمله حوالی ساعت ۳:۳۰ صبح (۶:۳۰ صبح به وقت محلی) رخ داده است، درحالیکه نخستین اشاره به شیمیایی بودن این حمله، وقوع آن را در ساعت ۵:۲۱ صبح (۸:۲۱ به‌­وقت محلی) گزارش کرده است. این دوره­‌ی زمانی با داده­‌های نگهبان سوریه و پنتاگون، هم‌­راستا است.

با این وجود، معلم، وزیر امور خارجه‌­ی سوریه اظهار می­‌دارد که نخستین حمله­‌ی هوایی به یک «انبار مهمات» در ساعت ۸:۳۰ صبح (۱۱:۳۰ به وقت محلی) رخ داده است. این ادعا با اظهارات قبلیِ وزارت دفاع روسیه مبنی بر اینکه حمله «از ساعت ۱۱:۳۰ تا ۱۲:۳۰ به وقت محلی» صورت گرفته هم‌­راستا است، اما نه سوریه و نه روسیه دلیل و مدرکی ارائه نداده‌­اند که از ادعاهایشان حمایت کند؛ هیچ نوع شواهد منبع بازی نیز در حمایت از این ادعاها وجود ندارد.

همه‌­ی شواهد موجود، شامل گزارش‌­های شاهدان از صحنه و فرودگا‌ه‌­ها، به‌­شدت مؤید این مطلب هستند که حمله‌­ی شیمیایی ساعت‌ها پیش از حمله‌­ی مورد ادعای روسیه و سوریه رخ داده است. انطباق دادن ادعاهای روسیه و سوریه با شواهد منبع بازِ موجود، شامل شکاف زمانی سه ساعته میان روایت­‌ها، آسیب قبلی به سیلوها و انبار نزدیک محل وقوع حمله، و تصاویر موجود که مکان حمله­‌ی هوایی را نشان می­‌دهند، دشوار است.

در پایان از @THE_47th به­‌خاطر اشاره به پست­‌های رسانه­‌ی اجتماعی مربوط به آقای حصوری، از @obretix  درمورد چالش‌های مربوط به مسیر پروازی پنتاگون، و تیمی از Bellingcat برای روی هم قرار دادن تصاویر Google Earth از همان مسیر پروازی تشکر می‌کنیم.

 

 

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید.

دیدگاه خود را ارسال کنید...